27/3/10

Ο γάμος μητέρας γιου

Πόσες φορές δεν ακούσαμε "Αυτός είναι παντρεμένος με την μάνα του!" από μία γυναίκα η οποία διαπιστώνει ότι η μητέρα του συντρόφου της παίζει τον καθοριστικότερο ρόλο στην μεταξύ τους σχέση.

Αυτός ο "συμβολικός γάμος" μεταξύ της μητέρας και του γιου διαπιστώνεται συνήθως στις περιπτώσεις που ο πατέρας απουσιάζει στο ψυχικό επίπεδο και δεν εκπληρώνει την φυσική του λειτουργία ως σύντροφος. Το φαινόμενο δημιουργίας ισχυρότατης σχέσης μίας μητέρας με το γιο της γίνεται περισσότερο εμφανής μάλιστα όταν ο πατέρας απουσιάζει συχνά από το σπίτι και ως σύντροφος παραμένει απών από τη σύζυγό του.

Η γυναίκα που έγινε μητέρα αισθάνεται παραμελημένη συναισθηματικά, μη επιθυμητή, και την στιγμή που χρειάζεται περισσότερο από οτιδήποτε τον σύντροφό της για να την κάνει να αισθανθεί γυναίκα (λόγω των μητρικών αλλαγών στο σώμα της), εκείνος... απουσιάζει.

Αυτό το γεγονός φέρνει πολύ κοντά μία μητέρα στο γιο της λόγω της συναισθηματικής της απογοήτευσης και έτσι καθιστά το αρσενικό παιδί ως υποκατάστατο του συντρόφου. Σιγά σιγά το παιδί παίζει τον ρόλο του άντρα συμπληρώνοντας το κενό του απόντα-συζύγου. Ως αντιστάθμισμα του απόντα άντρα, γεννιέται σταδιακά η μητέρα-ερωμένη, μια μητέρα που η παρουσία της θα γίνει τελικά υπερβολική για το παιδί, καθώς το αίσθημα ευθύνης και η συνειδητοποίηση των αναγκών του μικρού γιου θα την αναγκάσουν να αναλάβει τους ρόλους και των δυο γονέων προς το παιδί.

Με τον τρόπο αυτό, οδηγείται η μητέρα να συνάπτει έναν συμβολικό γάμο με τον γιο, πράγμα που αποτελεί μια πραγματική αιμομιξία, η οποία δεν εκτυλίσσεται σε σεξουαλικό αλλά σε συναισθηματικό επίπεδο. Οι συνέπειες για το γιο, κυρίως σε ότι αφορά την έλλειψη αυτοεκτίμησης, είναι σε ορισμένες περιπτώσεις παρόμοιες με εκείνες που εμφανίζονται στην αιμομικτική σχέση πατέρα-κόρης.

Είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται κυρίως στην Ιαπωνία, όπου η αιμομιξία μητέρας γιου, που συνοδεύεται και από σεξουαλικές σχέσεις είναι συχνή. Μια κοινωνία στην οποία οι γυναίκες δεν δουλεύουν έξω από το σπίτι μετά το γάμο, ενώ οι άντρες δουλεύουν έξι μέρες την εβδομάδα και γυρίζουν σπίτι μόνο για ύπνο φαίνεται να ευνοεί αυτό το φαινόμενο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι άντρες, ακόμα και όταν παντρεύονται, να εξαρτώνται από την μητέρα τους, όταν πρόκειται να πάρουν αποφάσεις που αφορούν στην συζυγική τους ζωή.

Ο γιος αυτός μεγαλώνοντας υποφέρει από την πληγή της ουσιαστικής του ταυτότητας, γιατί ο πατέρας που έλειπε πάντα δεν του επέτρεψε να αναπτύξει την προσωπικότητά του και τον ρόλο του ως παιδί, αντιθέτως μοιάζει να έχει ζητήσει από τα παιδιά του να αναλάβουν την φροντίδα της μητέρας τους. Ο ίδιος ο πατέρας δεν επέτρεψε στο γιο να διαφοροποιηθεί. Ο γιος χρειάστηκε να αμυνθεί ολομόναχος ενάντια στην μητέρα του για να κατορθώσει να επιβάλει την αντρική του ταυτότητα, ενώ από την πλευρά της, η μητέρα δεν είχε κανέναν να της θυμίσει ότι ήταν γυναίκα.

Τέτοιες καταστάσεις εμποδίζουν την ευτυχή λύση του οιδιπόδειου συμπλέγματος, και δρουν αρνητικά την στιγμή που ο γιος επιθυμεί να αναζητήσει την δική του σύντροφο στη ζωή. Οταν ο πατέρας δεν είναι εκεί για να φράξει το δρόμο του γιου προς τη μητέρα, μητέρα και γιος μένουν ο ένας αιχμάλωτος του άλλου, συχνά μάλιστα για το υπόλοιπο της ζωής τους να καταβροχθίζουν ο ένας τον άλλον.

Αυτό ισχύει και για τους πατέρες που μεγαλώνουν μόνοι τους τα παιδιά τους. Είναι εκείνοι που δημιουργούν ένα συγχωνευτικό δεσμό με τα παιδιά, και στην περίπτωση αυτή είναι η γυναίκα που μένει απ'έξω από αυτή τη σχέση, με παρόμοια αποτελέσματα.

Μια μητέρα που αφήνεται στο μητρικό καθήκον χωρίς να ισορροπεί με ασφάλεια στον ρόλο της κινδυνεύει να κάνει ένα ολέθριο λάθος. Βλέπει το παιδί της σαν ένα μικρό θεό. Η διπλή υπευθυνότητα της μητέρας κινδυνεύει να οδηγήσει το γιο της σε ανευθυνότητα. Αν η μητέρα φροντίζει για όλα, από την σωματική υγιεινή μέχρι τη διατροφή και την εμφάνιση του παιδιού της, ο γιος δεν θα έχει να φροντίσει για τίποτα. Αλλά προσοχή: Η μικρή θεότητα που έχει μάθει να την πλένουν, να την ταίζουν, να της εξασφαλίζουν στέγη και ένδυση θα έχει την τάση να απαιτεί το ίδιο και από τις μέλλουσες συντρόφους της. Η φροντίδα της μητέρας εξυφαίνει ασυνείδητα τη μοίρα της νύφης.

Στο βιβλίο "Υπάρχει Ευτυχισμένος Έρωτας" ο Guy Corneau αναλύει λεπτομερώς το φαινόμενο αυτό με σπουδαίο τρόπο. Αναφέρει ότι κάθε γάμος έχει το συμβόλαιό του και η σύμβαση που υπάρχει ανάμεσα σε μια μητέρα και στο γιό της είναι μια σύμβαση συν-εξάρτησης που τους δένει με ασυνείδητους δεσμούς.

Και συμπληρώνει: "...Αφού κάθε γάμος έχει το συμβόλαιό του, αυτό που ενώνει τη μητέρα και το γιο θα μπορούσε να συνοψιστεί ως εξής: Ο γιος θα μείνει εξαρτημένος από τη μητέρα του και σε αντάλλαγμα αυτή δεν θα τον εγκαταλείψει ποτέ, θα τον φροντίζει πάντα, θα του συγχωρεί τα πάντα. Σε αντάλλαγμα αυτών των μικρουπηρεσιών ο γιος θα μπορέσει να μεγαλώσει.. αλλά χωρίς να μεγαλώσει. Θα μπορέσει να γίνει άντρας, αλλά υπό την ρητή προυπόθεση πως θα μείνει για πάντα ένα μικρό αγόρι".

Και η ρήτρα με τα δυσανάγνωστα γράμματα που είναι γραμμένη στο τέλος του συμβολαίου θα έγραφε...

"Τα δύο συμβαλλόμενα μέρη δε θα μπορέσουν να χωρίσουν ποτέ. Το παρόν αποδεσμεύει το γιο και τη μητέρα από κάθε υπευθυνότητα σχετικά με τα προβλήματα που μπορούν να προκύψουν στις σχέσεις του γιου με άλλες γυναίκες. Δυσκολίες σχέσης, εγγυημένες!"

Ο Corneau καταλήγει σε ένα πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα.

"... Η πίεση της μητρικής αγάπης υποχρεώνει το γιο να θέτει ο ίδιος το φραγμό στην αιμομιξία και του μεταδίδει ένα φόβο για τη γυναικεία επιθυμία, ο οποίος εν συνεχεία εμφανίζεται στις σχέσεις του με τις γυναίκες. Αυτή η αγωνία μπροστά στο μητρικό αίτημα εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακά αμφίθυμη στάση των αντρών όσον αφορά την ερωτική δέσμευση. Φοβούνται να βρεθούν πάλι στα χέρια μιας γυναίκας χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να θέσουν τα όριά τους. Μια τέτοια κατάσταση επικρατεί όσο ο άντρας δεν έχει λύσει το οιδιπόδειο σύμπλεγμα.

...

Ιδανικά, η παρουσία του πατέρα ενεργεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε όχι μόνο να εμποδίζει την άμεση πρόσβαση του παιδιού προς τη μητέρα, αλλά και της μητέρας προς το παιδί, εμποδίζοντας την ένωση μαζί του με το να της θυμίζει ότι είναι γυναίκα. Να γιατί μια βραδιά τετ-α-τετ με τον σύζυγό της ή ένα σαββατοκύριακο χωρίς τα παιδιά μπορεί να είναι τόσο ευεργετικά για τη μητέρα που διακατέχεται από το μητρικό αρχέτυπο".

Ο ρόλος του πατέρα είναι να απομακρύνει το παιδί από την μητέρα, τηρώντας τον ρόλο του ως ερωτικός σύντροφος, και παράλληλα να εισαγάγει το παιδί στο κοινωνικό σύνολο. Βοηθάει το παιδί να ανεξαρτητοποιηθεί και να δράσει ως αυτόνομη προσωπικότητα. Οταν η μητέρα δέχεται να θέσει φραγμό στην επιθυμία της προς το παιδί, γιατί ο πατέρας είναι παρών, ή γιατί ο σύντροφός της την ικανοποιεί, ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, διευκολύνει το πέρασμα του παιδιού στην ενηλικίωση.

Ο Corneau αναρωτιέται εάν αυτή η κατάσταση δε συμβάλλει στο να ενισχύσει σε έναν άντρα τον διχασμό ανάμεσα στη σεξουαλικότητα και στα συναισθήματα. Σ'αυτή τη συναισθηματική αιμομιξία η καθεαυτή σεξουαλική πράξη δεν έχει εκπληρωθεί, παρ'όλα αυτά, υπάρχει η απαγόρευση να ανήκει σε μια άλλη γυναίκα ερωτικά. Έτσι η σεξουαλικότητα του άντρα μπορεί να διαχωριστεί εντελώς από τα συναισθήματά του. Θα μπορεί να κάνει έρωτα, αλλά δε θα μπορεί να δεσμευτεί όσο ο συναισθηματικός του κόσμος ανήκει συμβολικά στη μητέρα του. Θα πρέπει μάλιστα να σκοτώνει την αγάπη των ανθρώπων που τον πλησιάζουν, για να μην προκαλέσει τους κεραυνούς της ίδιας της μητέρας του.

Μια δεύτερη συνέπεια του οιδιπόδειου συμπλέγματος που δεν έχει λυθεί ανάμεσα στη μητέρα και στο γιο φαίνεται από την πρωτοκαθεδρία που έχει ο αυτοερωτισμός σε πολλούς άντρες. Η πορνογραφία εκφράζει και εκμεταλλεύεται ταυτόχρονα αυτή την ψυχολογική κατάσταση. Ο άντρας αυνανίζεται μπροστά σε γυναικεία κορμιά που δεν μπορεί να αγγίξει. Αυτός ο αυτοερωτισμός, που συνδέεται με την κατανάλωση πορνογραφικού υλικού και κρατάει καμμιά φορά μια ολόκληρη ζωή, συμβολίζει με τον καλύτερο τρόπο την κατάσταση του ευνουχισμού.

(Στη δημοσίευση υπάρχουν πολλές αναφορές από το βιβλίο του συγγραφέα Guy Corneau "Υπάρχει ευτυχισμένος έρωτας;" Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ).